{"id":38093,"date":"2022-05-25T16:03:04","date_gmt":"2022-05-25T14:03:04","guid":{"rendered":"https:\/\/www.koelman.com\/?p=38093"},"modified":"2024-04-27T23:15:53","modified_gmt":"2024-04-27T21:15:53","slug":"twijfelen-wappies-dan-nooit","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.koelman.com\/twijfelen-wappies-dan-nooit\/","title":{"rendered":"Twijfelen wappies dan nooit?"},"content":{"rendered":"\n<p class=\"has-drop-cap has-text-align-left\"><strong>V\u00f3\u00f3r de digitale revolutie stond de wappie er alleen voor. Nu maakt internet het voor iedereen mogelijk om gelijkgestemden te vinden. Maar wat is nu een wappie? En wie bepaalt wat een \u2018zonderlinge kijk op de feiten\u2019 is en wat niet? De wetenschap?<\/strong> <strong>Voor weekblad Panorama maakte Luuk Koelman een serie interviews met zijn broer Vianney.<\/strong><\/p>\n\n\n\n<p class=\"has-text-align-right\"><small>Foto&#8217;s: <a href=\"https:\/\/www.paultolenaar.com\/\" target=\"_blank\" rel=\"noopener\">Paul Tolenaar<\/a><\/small><\/p>\n\n\n<style>.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-column-wrap{align-content:center;}:where(.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-column-wrap) > .wp-block-kadence-column{justify-content:center;}.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-column-wrap{column-gap:var(--global-kb-gap-md, 2rem);row-gap:var(--global-kb-gap-md, 2rem);padding-top:var(--global-kb-spacing-sm, 1.5rem);padding-bottom:var(--global-kb-spacing-sm, 1.5rem);grid-template-columns:minmax(0, 1fr) minmax(0, 2fr);}.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-layout-overlay{opacity:0.30;}@media all and (max-width: 1024px){.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-column-wrap{grid-template-columns:repeat(2, minmax(0, 1fr));}}@media all and (max-width: 767px){.kb-row-layout-id38093_f945e5-5f > .kt-row-column-wrap{grid-template-columns:minmax(0, 1fr);}}<\/style><div class=\"kb-row-layout-wrap kb-row-layout-id38093_f945e5-5f aligncenter wp-block-kadence-rowlayout\"><div class=\"kt-row-column-wrap kt-has-2-columns kt-row-layout-right-golden kt-tab-layout-inherit kt-mobile-layout-row kt-row-valign-middle\">\n<style>.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col,.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col:before{border-top-left-radius:0px;border-top-right-radius:0px;border-bottom-right-radius:0px;border-bottom-left-radius:0px;}.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col{column-gap:var(--global-kb-gap-sm, 1rem);}.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col > .aligncenter{width:100%;}.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col:before{opacity:0.3;}.kadence-column38093_fec23f-02{position:relative;}@media all and (max-width: 1024px){.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}}@media all and (max-width: 767px){.kadence-column38093_fec23f-02 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}}<\/style>\n<div class=\"wp-block-kadence-column kadence-column38093_fec23f-02 inner-column-1\"><div class=\"kt-inside-inner-col\">\n<figure class=\"wp-block-image size-large is-style-rounded\"><img decoding=\"async\" width=\"346\" height=\"346\" src=\"https:\/\/www.koelman.com\/wp-content\/uploads\/2021\/02\/koelman-v-n-1.jpg\" alt=\"\" class=\"wp-image-34187\"\/><\/figure>\n<\/div><\/div>\n\n\n<style>.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col,.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col:before{border-top-left-radius:0px;border-top-right-radius:0px;border-bottom-right-radius:0px;border-bottom-left-radius:0px;}.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col{column-gap:var(--global-kb-gap-sm, 1rem);}.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col > .aligncenter{width:100%;}.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col:before{opacity:0.3;}.kadence-column38093_859638-43{position:relative;}@media all and (max-width: 1024px){.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}}@media all and (max-width: 767px){.kadence-column38093_859638-43 > .kt-inside-inner-col{flex-direction:column;}}<\/style>\n<div class=\"wp-block-kadence-column kadence-column38093_859638-43 inner-column-2\"><div class=\"kt-inside-inner-col\">\n<p class=\"has-text-align-left\"><strong>Vianney Koelman<\/strong> (1961) is emeritus hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij was verbonden aan het nationale instituut voor fundamenteel energieonderzoek DIFFER en hield zich bezig met duurzame energietechnologie. Ook was hij <em>Chief Scientist<\/em> bij Shell en adviseerde als zodanig het hoogste management.<\/p>\n<\/div><\/div>\n\n<\/div><\/div>\n\n\n<div style=\"height:38px\" aria-hidden=\"true\" class=\"wp-block-spacer\"><\/div>\n\n\n\n<h2 class=\"wp-block-heading has-text-align-center\">&#8220;Twijfel is de kern van de wetenschap. Terwijl een wappie juist g\u00e9\u00e9n twijfel kent. Die gelooft heilig in zijn eigen waarheid.&#8221;<\/h2>\n\n\n\n<div style=\"height:31px\" aria-hidden=\"true\" class=\"wp-block-spacer\"><\/div>\n\n\n\n<p><strong>Zeg broer, wanneer is een standpunt van mijn schoonmoeder ook echt een wappie-standpunt?<\/strong><br>Wappie vind ik geen fijne term. Het klinkt mij te veel als een scheldwoord. In Oostenrijk is een <em>Wappler<\/em> een dwaalgeest, een incompetent persoon. En het Surinaamse <em>wappa<\/em> kun je vertalen als \u2018<em>stoned<\/em>\u2019. Maar goed, eigenlijk vraag je me wanneer iemand buiten de discussie wordt geplaatst. Doen de autoriteiten dat? Of de reguliere media? Of is het de wetenschap? Het simpele antwoord is dat de persoon dat zelf doet.<\/p>\n\n\n\n<p>Laten we de discussie over 5G-straling als voorbeeld nemen. Kijk, wat je standpunt ook is &#8211; of je nu bijvoorbeeld als de dood bent voor 5G-straling of ervan overtuigd bent dat 5G geheel ongevaarlijk is &#8211; uiteindelijk moet je voor jezelf altijd die ene vraag kunnen beantwoorden: \u201cWat zou mij van gedachten kunnen doen veranderen?\u201d Kun je dat niet aangeven en roep je alleen maar \u201c5G is gevaarlijk! Dat voel ik, het is gewoon zo! Trouwens, ik ken iemand die elektrosensitief is,\u201d dan sta je heel zwak. Je geeft aan niet ge\u00efnteresseerd te zijn in tegenargumenten of nieuwe informatie, en sluit bij voorbaat de discussie. Ja, dan is de kans groot dat je een wappie-standpunt inneemt. Een wappie-standpunt is dus precies het tegenovergestelde van een wetenschappelijk standpunt. Een wetenschapper is en blijft altijd op zoek naar nieuwe feiten die zijn of haar gedachten kunnen veranderen.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Dus dan wordt mijn schoonmoeder gecanceld omdat ze anders denkt?<\/strong><br>In het geheel niet. Van de wetenschap mag jouw schoonmoeder alles denken en zeggen, want wetenschap is niet <em>woke<\/em> en zal nooit iemand cancelen. Maar ze moet niet verwachten dat een wetenschapper vervolgens begripvol knikkend meegaat in haar gedachtegang. Weet je wat het is? Veel mensen die zich een middag hebben ingelezen op internet en zo een klein beetje kennis hebben opgedaan, worden al snel overmoedig. Zo van: \u201cOh, nu snap ik het! Ik begrijp het, nu weet ik alles.\u201d<\/p>\n\n\n\n<p>Vervolgens komen ze met allerlei wilde beweringen, want laten we wel wezen: in Nederland hebben we niet alleen 17 miljoen bondscoaches, maar ook 17 miljoen corona- en klimaatdeskundigen, die zichzelf laatst hebben omgeschoold tot Rusland-expert. En o ja, 5G valt natuurlijk ook nog steeds onder hun expertise. Allemaal prima wanneer je van al die markten thuis bent, maar verwacht dan niet dat een wetenschapper enthousiast wordt van al jouw rare claims.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Mijn schoonmoeder gelooft niet in de wetenschap, zegt ze, maar wel in haar eigen waarnemingen.<\/strong><br>Mooi dat je het woord \u2018geloven\u2019 gebruikt. Zal ik je vertellen wat geloof is? Geloof betekent: \u201cIk moet mijn kritisch denkvermogen uitschakelen en mezelf aan iets onderwerpen.\u201d Bijvoorbeeld aan het geloof dat Jezus water in wijn kon veranderen. Of dat Hij uit de dood zou zijn herrezen. Beide druisen in tegen alle idee\u00ebn van de wetenschap. Maar als je \u00e9cht gelooft, dan kan niets jou aan het twijfelen brengen.<\/p>\n\n\n\n<p>Dus dan kun je per definitie de vraag niet beantwoorden w\u00e1t jou van gedachten zou kunnen doen veranderen. Als de paus zegt dat hij gelooft in de wederopstanding van Jezus en je vraagt hem vervolgens wat hem aan het twijfelen zou kunnen brengen, dan is zijn antwoord: \u201cNiets!\u201d Dat geeft echt een heel mooie scheiding tussen \u2018wat is geloof\u2019 en \u2018wat is wetenschap\u2019.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Wappies kennen geen twijfel?<\/strong><br>Precies. Terwijl een wetenschapper altijd een slag om de arm houdt. Die zal zeggen: \u201cDit is het beste wat we hebben, maar het is nog geen eindantwoord, want daarvoor is meer onderzoek nodig.\u201d Twijfel is de kern van wetenschap. Terwijl een wappie juist g\u00e9\u00e9n twijfel kent. Die gelooft heilig in de eigen waarheid.<\/p>\n\n\n\n<p>Dat levert dan hele rare gesprekken op, bijvoorbeeld in talkshows. Dan schuiven een viroloog en een wappie aan. Want \u201cdat levert zo\u2019n leuke discussie op,\u201d volgens de redactie. Compleet absurd, want zo wordt de indruk gewekt dat beide kampen gelijkwaardig zijn. En dat zijn ze niet. Vervolgens krijg je een gesprek, waarin de wetenschapper zijn standpunt heel omzichtig brengt: \u201cWe weten inderdaad niet zeker of het allemaal klopt, maar\u2026\u201d En daar walst de wappie dan overheen: \u201cOf het klopt, zegt u? Hahaha, daar klopt natuurlijk helemaal niets van, dat kan ik u nu al vertellen!\u201d En vervolgens komt hij met wilde claims die zijn waarheid ondersteunen. \u2018Het andere geluid\u2019 heet dat dan. Daardoor lijkt het voor de kijkers thuis vaak alsof wetenschappers zich zwak verdedigen, terwijl wappies de wijsheid in pacht hebben.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Maar veel wappies komen toch met bewijzen?<\/strong><br>Nee. Ze komen nooit met bewijzen, maar enkel met een anekdote, een incidenteel verhaal. Stel, jouw schoonmoeder vindt: \u201cRoken is niet ongezond, want mijn opa rookte als een ketter en hij werd 98.\u201d Wanneer ze dan meerdere anekdotes heeft gevonden die haar theorie onderschrijven (\u201ckijk, allemaal hoogbejaarden die hun hele leven hebben gerookt\u201d), dan beschouwt ze dat als bewijs. Maar het meervoud van \u2018\u00e9\u00e9n anekdote\u2019 is niet \u2018bewijs\u2019, maar simpelweg \u2018meerdere anekdotes\u2019. Hooguit kun je er een hypothese aan ophangen: \u201cZou het zo kunnen zijn dat\u2026?\u201d Voor een wetenschapper is dat het startpunt van onderzoek. Maar jouw schoonmoeder ziet het als de finish. Zij beschouwt een reeks toevalligheden als bewijs. Tenminste, als het in haar straatje past.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Waarom is de wetenschap dan niet wat stelliger?<\/strong><br>Wetenschap wordt stelliger naarmate de tijd vordert en de theorie overeind blijft. Kennis is altijd in ontwikkeling. Als wetenschapper wil je nieuwe kennis en inzichten toevoegen. Daarom zijn er zoveel hypotheses en voorlopige conclusies. Dat zie je bijvoorbeeld met corona. Tijdens de pandemie vroeg men keer op keer aan de wetenschap: \u201cIs die nieuwe variant nu besmettelijker of niet?\u201d En: \u201cKunnen we nu wel of niet terug naar ons oude leventje? Geef eens eenduidig antwoord!\u201d En: \u201cMag de horeca nu open of niet?\u201d Maar alles was nieuw en dus werkte de wetenschap met wat we noemen \u2018provisionele\u2019 (voorlopige) kennis. Je zou ook kunnen zeggen: de beste kennis die op dat moment voorhanden was.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Wetenschappers spraken elkaar vaak tegen. Het ene onderzoek concludeerde dat genezen van corona de beste bescherming bood, terwijl het andere onderzoek meldde dat een vaccin juist beter was. Dat is toch raar?<\/strong><br>Als een wetenschappelijk gebied in ontwikkeling is, verschillen wetenschappers altijd van mening. Als wetenschapper vind ik dat alleen maar goed. Sterker nog, als alle virologen het direct met elkaar eens waren geweest, dan zou ik juist denken: \u2018Ho, wacht eens even, gaat dit niet wat te snel?\u2019<\/p>\n\n\n\n<p>Natuurlijk wil de politiek n\u00fa weten: \u201cKan het nachtleven open of niet?\u201d Maar virologen willen, op basis van de beschikbare kennis, eerst alles in kaart brengen. Pas dan kan de beste beslissing worden genomen.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Of virologen steeds de beste beslissing namen? Daaraan wordt toch echt getwijfeld!<\/strong><br>Klopt. Want zijn er garanties? Nee. Bij zo\u2019n pandemie die twee jaar voortwoekert, moet je ervan uitgaan dat de kennis van de pandemie sterk in ontwikkeling is en dat daarom regelmatig beslissingen genomen moeten worden die achteraf suboptimaal blijken te zijn. En de wetenschap kan ook de plank misslaan; ook dat gebeurt. Berucht is een aardbeving in Itali\u00eb, in 2009. Seismologen hadden gezegd dat er weinig gevaar was voor bevingen in een bepaalde regio. Maar toen volgde toch een zware beving, waarbij driehonderd mensen om het leven kwamen. Een aantal seismologen is toen veroordeeld tot 6 jaar cel, wat heel eng is. Seismologen kunnen natuurlijk nooit met 100% zekerheid voorspellen of er wel of niet een aardbeving komt. In hoger beroep werden ze uiteindelijk weer vrijgesproken. Mensen moeten wetenschappers niet zien als personen met een glazen bol. Sommige kwesties liggen nu eenmaal heel ingewikkeld en kennen tal van onzekerheden, zowel voor seismologen als voor virologen.<\/p>\n\n\n\n<p>Maar hoe dan ook, als politicus zou ik duizendmaal liever een viroloog hebben die me de huidige, wetenschappelijk stand van zaken uitlegt, inclusief alle mitsen en maren, dan jouw schoonmoeder die zonder twijfel en onderbouwing roept: \u201cGooi alles maar open, want ik ken genoeg mensen die corona hebben gehad en hooguit een dagje beroerd waren.\u201d Dat laatste geloof ik overigens graag, maar je kunt daarmee niet een land door een crisis manoeuvreren.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Twijfelen wappies dan nooit?<\/strong><br>Het woord \u2018twijfel\u2019 komt niet voor in hun vocabulaire. Neem nu de zeespiegelstijging. Eerst beweerden tegenstanders dat er \u00fcberhaupt geen stijging was. En toen dat niet meer verdedigbaar was, claimden ze dat de stijging niet door de mens komt. Leuk en aardig allemaal, maar dergelijke stellingnames voegen dus niets toe aan welke discussie dan ook.<\/p>\n\n\n\n<p><strong>Heb jij problemen met wappie-standpunten?<\/strong><br>Ach, het is van alle tijden. Dankzij internet zijn ze heel luidruchtig aanwezig, want hoe mal je theorie ook is, je vindt altijd wel ergens op de wereld medestanders. Zelfs het idee dat de aarde plat is, kent vele gelovigen. Als wappie sta je er dus nooit alleen voor, je kunt altijd in verbinding komen met mensen die er net zo over denken. Stel dat jouw schoonmoeder vindt dat de maan is gemaakt van Zwitserse kaas. Ze zal altijd medestanders vinden, en dan voel je je gesterkt, want de mens is een kuddedier. \u2018Zie je wel,\u2019 denkt jouw schoonmoeder dan bij zichzelf, \u2018mijn familie, de buren en collega\u2019s verketteren mij, maar \u00edk heb gelijk. Kijk maar, allemaal medestanders die net als ik begrijpen dat de maan is gemaakt van Zwitserse kaas\u2019. Vroeger stond zij moederziel alleen op een zeepkistje in het park en liep iedereen lachend langs haar heen. Nu heeft ze via het internet ineens hordes medestanders. Fijn voor haar en ze mag natuurlijk zeggen wat ze wil. Maar iedere persoon heeft ook het recht om haar te negeren. En verwacht vooral niet dat wetenschappers de tijd en de zin hebben om serieus op alle mogelijke onzin in te gaan.<\/p>\n\n\n\n<p class=\"has-text-align-right\"><i>De overige afleveringen uit deze serie vind je <b><a href=\"https:\/\/www.koelman.com\/tag\/wetenschap-klimaat\/\" target=\"_blank\" rel=\"noopener\">hier<\/a><\/b>.<\/i><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>V\u00f3\u00f3r de digitale revolutie stond de wappie er alleen voor. Nu maakt internet het voor iedereen mogelijk om gelijkgestemden te vinden. Maar wat is nu een wappie? En wie bepaalt wat een \u2018zonderlinge kijk op de feiten\u2019 is en wat niet? De wetenschap?<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":34127,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_kad_blocks_custom_css":"","_kad_blocks_head_custom_js":"","_kad_blocks_body_custom_js":"","_kad_blocks_footer_custom_js":"","footnotes":""},"categories":[2],"tags":[14125,14113],"blocksy_meta":{"styles_descriptor":{"styles":{"desktop":"","tablet":"","mobile":""},"google_fonts":[],"version":6}},"taxonomy_info":{"category":[{"value":2,"label":"Panorama"}],"post_tag":[{"value":14125,"label":"Longread"},{"value":14113,"label":"Wetenschap en klimaat"}]},"featured_image_src_large":["https:\/\/www.koelman.com\/wp-content\/uploads\/2020\/10\/20-05-29-1007koelman-brothers-LOWRES-n.jpg",1200,800,false],"author_info":{"display_name":"Luuk Koelman","author_link":"https:\/\/www.koelman.com\/author\/luuk-koelman\/"},"comment_info":0,"category_info":[{"term_id":2,"name":"Panorama","slug":"weekblad-panorama","term_group":0,"term_taxonomy_id":11,"taxonomy":"category","description":"Artikelen en columns, geschreven voor weekblad Panorama.","parent":3067,"count":43,"filter":"raw","cat_ID":2,"category_count":43,"category_description":"Artikelen en columns, geschreven voor weekblad Panorama.","cat_name":"Panorama","category_nicename":"weekblad-panorama","category_parent":3067}],"tag_info":[{"term_id":14125,"name":"Longread","slug":"longread","term_group":0,"term_taxonomy_id":14117,"taxonomy":"post_tag","description":"Een longread is een uitgebreid stuk content over een specifiek onderwerp. Hier vind je de longreads die ik voor verschillende tijdschriften schreef.","parent":0,"count":57,"filter":"raw"},{"term_id":14113,"name":"Wetenschap en klimaat","slug":"wetenschap-klimaat","term_group":0,"term_taxonomy_id":14105,"taxonomy":"post_tag","description":"Klimaat dit, klimaat dat, klimaat zus, klimaat zo. Wie begrijpt het allemaal nog? Voor weekblad Panorama maakte ik een serie van negen interviews met mijn broer Vianney, professor aan de Technische Universiteit Eindhoven.","parent":0,"count":16,"filter":"raw"}],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/38093"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/3"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=38093"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/38093\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/34127"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=38093"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=38093"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.koelman.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=38093"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}