Eindelijk licht in de duisternis, zo vlak voor kerst. De Tweede Kamer vroeg het kabinet wat de term participatiesamenleving nu concreet inhoudt, want niemand die het weet. Het schriftelijk antwoord telt maar liefst zeven A4’tjes. Altijd een veeg teken, zo’n woordenbrij. Daarom duid ik het even voor u.

De participatiesamenleving is niets nieuws, schrijven minister Plasterk en staatssecretaris Van Rijn (beiden PvdA). In de zestiende eeuw was al sprake van een „sterke civil society met een veelheid aan maatschappelijke organisaties en initiatieven.” Huh? Wat? Bent u daar nog? Mooi, want ik heb ook geen idee waarop beide bewindslieden doelen. In de zestiende eeuw poepten u en ik nog in de gracht, vrouwen stierven massaal in het kraambed, bijna niemand werd ouder dan vijftig en elke barbier was tevens chirurgijn.

Maar goed, we lezen verder. Eind negentiende eeuw kende ons land een particulier stelsel van „scholen, ziekenhuizen, woningcorporaties en welzijnsinstellingen.” In de loop van de twintigste eeuw kwam al dat moois op het bordje van de overheid terecht. Zo ontstond de verzorgingsstaat die nu dus zo goed als onbetaalbaar is geworden. Daarom moet de zorgzame samenleving weer worden overgelaten aan het particulier initiatief, net als eind negentiende eeuw.

Plasterk en Van Rijn noemen de term niet, maar Nederland was toentertijd een ‚nachtwakersstaat’. De overheid garandeerde enkel de veiligheid van haar burgers (politie en leger) en stak trouw elke avond de straatverlichting aan. Al het andere werd overgelaten aan de vrije markt.

Kern van het betoog: Nederland heeft historisch gezien nooit een sterke overheid gehad, dus waarom nu wel? De verzorgingsstaat is pas iets van de laatste 70 jaar. We kunnen prima zonder, volgens beide heren. Niet om het een of ander, maar met datzelfde argument kun je ook de PvdA (opgericht in 1946) afschaffen. Draagvlak genoeg, als ik de peilingen zo eens zie. Maar bestaat er ook draagvlak voor afschaffing van de verzorgingsstaat?

Ja, betogen Plasterk en Van Rijn, want: „vanuit de samenleving is er bereidheid taken over te nemen.” Nogal wiedes wanneer je achthonderd verzorgingshuizen sluit omdat bejaarden langer thuis moeten blijven wonen. En vervolgens ook nog eens de thuiszorg kapot bezuinigt. Alsof je dan als mantelzorger nog een keuze hebt.

Enfin, nu weten we met kerst voor de deur tenminste waar we aan toe zijn. Voortaan is het ieder voor zich en een piepklein vangnet voor de echte crepeergevallen. Welkom in de moderne nachtwakersstaat. Pas als het echt pikkedonker is, doet de overheid een spaarlampje aan.