Pleidooi voor de lottocratie

Met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur, moet het maar eens hardop gezegd worden: plaatselijke democratie kan makkelijk zonder politieke partijen.

Zei ik democratie? We leven niet eens in een democratie. We leven in een particratie: een systeem waarin politieke partijen de macht uitoefenen. En dat is geen goede zaak.

Iets meer dan twee procent van alle Nederlanders is lid van een politieke partij. Weer een klein deel van die twee procent stelt zichzelf verkiesbaar. Daar mag je dan uit kiezen, als burger. Eén keer in de vier jaar een bolletje rood kleuren achter een naam, in plaats van achter een idee. Want politiek draait om de poppetjes.

Poppetjes die lobbyen, slijmen, manipuleren, vooruitdenken, agenda’s verbergen, draagvlak creëren, valsspelen, tikken uitdelen, blunders bagatelliseren, campagne voeren, en intussen zoete broodjes bakken naar de kiezer toe. Vandaar al de loze beloften (“duizend euro voor iedereen”). En vandaar de leugens die het eigen imago moeten opkrikken (“ik was in de dacha van Poetin”).

Is dit nu de meest optimale vorm van democratie die we kunnen bedenken? Of kan het ook anders?

Onze maatschappij telt duizenden en duizenden burgers die dolgraag de samenleving willen dienen, maar voor geen goud de politiek in willen. Denk maar aan alle vrijwilligers die verenigingen en stichtingen draaiende houden, van voetbalclub tot buurthuis.

Rijst de vraag: waarom niet gewoon loten in plaats van kiezen? Zo raar is dat niet. Juryrechtspraak werkt ook via loting. Het kan heus wel, zeker op plaatselijk niveau. Burgers zijn beter geïnformeerd én hoger opgeleid dan ooit tevoren.

Waarom bestaat het bestuur van een stad als Tilburg, waar ik woon, niet uit verschillende organen van door loting aangewezen burgers, die op hun beurt weer worden bijgestaan door (deskundige) ambtenaren?

En elke twee of vier jaar loten we opnieuw! Kiezers paaien met mooie beloftes heeft dan geen enkele zin meer. Om de beurt regeren én geregeerd worden, dát is pas democratie.

Dit is overigens niet mijn idee. Het idee is afkomstig van de Belgische cultuurfilosoof David van Reybrouck. En hij heeft het weer afgekeken van de oude Grieken. Die deden het ook zo, met volksvergaderingen. Bijna alle publieke functies in de stadstaat Athene werden via loting ingevuld.

Democratie bestaat al drieduizend jaar. Stemmen pas tweehonderd jaar, indertijd ingevoerd door de aristocratie om burgers op afstand te houden. Geen wonder dus, dat het raadgevend referendum laatst is afgeschaft. Wat was de reden ook alweer? Oh ja, omdat zoiets “verkeerde verwachtingen” wekt bij de burger.
 

Luuk Koelman
Luuk Koelman

Columnist (o.a. voor Nieuwe Revu), ghostwriter en schrijfcoach. Hij werkt voor mensen die graag schrijven én voor mensen die liever niet schrijven.

Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief!