Ronald Giphart slaat alarm: “Ik lees op twitter allemaal verwijzingen naar sites met illegale torrents voor mijn roman IJsland. Paniek bij de uitgeverij. Klote e-books.” Ja, daar zal je het hebben.
Boeken downloaden is fijn. Het gaat lekker vlot. Binnen een kwartier trek je via een torrent zo honderden bestsellers binnen. Vanwege hun formaat (circa 500kb) laten e-books zich ook prima verspreiden buiten het internet om. Op één dvd’tje passen een slordige 15.000 e-books. Dat is een complete bibliotheek. Kopieer de dvd en geef hem aan vrienden en kennissen. Eens zien wat stichting Brein dáár tegen kan doen.
Even terug naar het twitterbericht van Giphart. Paniek bij zijn uitgever, lezen we. Dat is vreemd, want Giphart behoort tot de stal van uitgeverij Podium, waar directeur en eigenaar Joost Nijsen de scepter zwaait. Enkele dagen vóór de tweet van Giphart publiceerde deze Nijsen nog een ronkend opiniestuk in dagblad Trouw. Zo betoogt hij dat het papieren boek nooit zal verdwijnen, net zoals “de radio niet verdween toen de televisie opkwam.”
Een absurde vergelijking. Als het om e-books gaat, dringt bij ieder weldenkend mens de vergelijking met de langspeelplaat en de cd zich op. Het boekenvak gaat de muziekindustrie achterna. Immers, binnen enkele jaren zal de e-book reader net zo gangbaar zijn als de mp3-speler dat nu is. In de Verenigde Staten is het al bijna zover. Daar verkoopt Amazon nu al meer e-books dan paperbacks. Nijsen ziet dat dus anders – of beter gezegd: hij ziet het níét, want volgens hem zal het boek nooit verdwijnen. Giphart lijkt er ook zo over te denken. Hij twittert over het ‘unique selling point’ van zijn boek: “Mijn roman heeft ‘kleur op snee’ zoals het heet, een mooie groene waas over de zijkanten van het boek, iets dat een e-book nooit zal hebben.” Ja, zo dacht men vroeger ook over de platenhoes en het hippe boekje bij de cd. En tegenwoordig? Ik ken werkelijk waar geen enkele jongere die dat soort zaken mist anno nu. De mp3-file is voldoende. Songteksten en plaatjes googlen ze wel, mochten ze er behoefte aan hebben.
De geschiedenis herhaalt zich. Kijk naar platenmaatschappijen en je weet hoe het ’t boekenvak zal vergaan. E-books zijn duur, veel te duur. Net zoals de cd begin jaren negentig veel te duur was. Daar moest je 45 gulden voor neertellen terwijl een elpee 20 gulden kostte. Niemand wist waarom, maar volgens platenbazen was die 45 gulden “een eerlijke prijs”. Geen wonder dat de doorsnee burger zonder wroeging cd’s kopieerde en zich daarna tegoed deed aan illegale downloads.
Kijk met die kennis in het achterhoofd eens naar uitgevers. Een beetje paperback krijg je tegenwoordig niet meer voor onder de 17,50 in euro’s. In 2000 betaalden consumenten ook 17,50 – maar dan in guldens. Oftewel: de boekenprijs is in tien jaar tijd meer dan verdubbeld. Elk jaar dus 10% er bovenop. Kan dat zomaar? Ja, dat kan. Dankzij de vaste boekenprijs, bedoeld om concurrentie te voorkomen. Daarmee is de boekenwereld, voor zover ik weet, de enige branche waarin prijsafspraken bij wet zijn geregeld. Geen wonder dat uitgeverijen luie instituten zijn geworden. Er is geen enkele concurrentie. Klein lichtpuntje: laat die vaste boekenprijs nu níét gelden voor e-books – al is men dat wél van plan. Een onzalige gedachte.
Beter is het naar de Verenigde Staten te kijken. Neem nu een website als Kobobooks.com. Daar zijn de prijzen van e-books zoals ze zouden moeten zijn. Bestsellers kosten er 10 dollar (7,33 euro). Kom daar maar eens om bij ons. De nieuwe Kluun bijvoorbeeld (“Haantjes”): als paperback 17,50 euro; als download 14 euro. Dat heet dan “een eerlijke prijs.” Gek hè, al die torrents.
