17 redenen waarom ik het coronanieuws niet meer volg

Herfst, dus daar gaan we weer. Dat eeuwige coronanieuws met alle dag- en weekcijfers, de oeverloze speculaties over wat ons ‘mogelijk’ nog te wachten staat. Bent u ook zo coronamoe? Zeventien redenen om het coronanieuws niet meer te volgen.

1) Coronanieuws is weinig kritisch

Journalisten roepen altijd dat zij de waakhonden zijn van de democratie. Ze controleren de overheid. Maar daarvan is bijzonder weinig te merken als het over corona gaat. Je hebt de lijn van de overheid (lees: het RIVM) en dat is het dan. Meer smaken zijn er niet. Iets wat Pieter Klok, hoofdredacteur van de Volkskrant, al toegaf in een radio-interview. Hij vindt het belangrijk “dat we allemaal als samenleving achter één keuze gaan staan” – en dat is voor de Volkskrant dus gewoon de lijn van het RIVM.
“En andere meningen dan?” wilde de interviewer weten. Klok: “Ik zie de noodzaak niet.”

Later nuanceerde hij zijn uitspraak, maar toch valt het op: er is bijzonder weinig kritisch coronanieuws in de reguliere media. Boze tongen beweren dat dat mede komt doordat sommige mainstream nieuwsproducenten aan een subsidie-infuus liggen. Zo krijgen in Nederland de NPO en de (regionale) omroepen subsidie van het Rijk. Officieel zijn deze media ‘redactioneel onafhankelijk’. Maar veel critici denken dat dat in de praktijk niet zo werkt. Immers, je denkt wel drie keer na voordat je bijt in de hand die jou voedt.

2) Coronanieuws speelt vooral in op angst

Media volgen altijd dezelfde aanpak. Aan de andere kant van de aardbol duikt een nieuwe virusvariant op. Het NOS Journaal zit er meteen bovenop, de correspondent is al ter plekke. “Hoeveel doden zijn er inmiddels?” wil Rob Trip weten. En daarna volgt altijd die ene vraag: “Wat denk je? Lopen wij hier mogelijk ook gevaar?”
Of het nu gaat om terrorisme, Taliban, de klimaatcrisis, corona of (als er even niets te melden is) een verwarde man: angst is de kurk waarop nieuws drijft. De reden is simpel. Zolang er iets speelt dat de nieuwsconsument verontrust, blijft hij het nieuws checken. Wat dat betreft is nieuws niets meer dan handel in aandacht.


Herinnert u zich bijvoorbeeld al die angstbeelden uit China nog? Of de dolle paniek omdat het mortaliteitscijfer van corona 3% zou bedragen en deurklinken, aangeraakt door een besmet persoon, minstens 2 weken ‘besmettelijk’ zouden blijven? Media brachten al deze ‘feiten’ maar wat graag, want angst verkoopt. Geen fijnere burger dan een bange burger. Terwijl we toch allemaal weten dat angst een slechte raadgever is.

Tekst loopt door onder de video

3) Coronanieuws houdt nooit op

Voor coronanieuws geldt hetzelfde als al het andere nieuws. Het houdt nooit op – zélfs als er eens niets te melden valt. Dat is dan ook direct de reden waarom kranten in komkommertijd net zo dik zijn als op alle andere dagen. Is dat niet vreemd? Je zou denken: als er geen nieuws te melden is, schrijf dan gewoon niets. Maar dat is een no go, want een krant is gewoon een commercieel bedrijf. Aan het eind van de dag moet er winst worden gemaakt. Oftewel, die krant moet vol! Dus mocht u zich ooit afvragen waarom ufo’s altijd in de komkommertijd worden gespot, als er een tekort is aan nieuws, dan weet u nu waarom.

Ach ja, journalisten hijsen zichzelf graag op het schild als hoeders van de democratie, maar dat is schromelijk overdreven. Nieuws is gewoon hun boterham.
Zomaar een tip: zoek eens een krant op die een half jaar oud is. Dan ziet u in één oogopslag welk nieuws er werkelijk toe deed. Het stemt bijna vrolijk om te zien hoe dun een krant dan wordt. Het merendeel van alle berichten is hijgerige waan van de dag en veel gedoe om niets.

4) Coronanieuws wordt ongefilterd over u uitgestort

Vóór de komst van internet was nieuws er alleen ’s avonds, van 8 tot half 9. Nu is nieuws er 24/7, een continue stortvloed. Media pompen elk cijfer, elke voorspelling, elk vermoeden aangaande corona uw leven in. Zo heeft bijna elke krantenwebsite een corona-blog waarop werkelijk álles wordt gepubliceerd.

Je zou verwachten dat media alle onzin en kolder voor u eruit filteren, maar nee hoor. Dus moet u lezen dat ergens in China een vrouw in een lift 71 anderen heeft besmet. Of dat in een dierentuin in Atlanta dertien gorilla’s zijn besmet met het coronavirus. En meer van dat soort nieuws waaraan u helemaal niets heeft.

5) Corona haalt het slechtste in journalisten naar boven

Toen reguliere media besloten om (als het om corona gaat) enkel de lijn van de overheid te volgen, was dat het signaal voor sommige journalisten om die overheid nóg meer te helpen. Ze namen de rol van Boa op zich. Dus kon het gebeuren dat persfotografen op zonnige dagen in parken patrouilleerden, bewapend met enorme telelenzen, want zo kun je foto’s maken waarop het heel druk líjkt. Of het journaille dook op bij kerken, in de hoop dat daar uit volle borst werd gezongen. Dat is een flink deel van al het coronanieuws: iets onbenulligs flink uitvergroten, zodat gans het land daarover schande kan spreken.

6) Media bedenken graag zelf coronanieuws

Kunt u zich dat domme hamsteren nog herinneren? Mensen renden in gestrekte draf naar de supermarkt toen media meldden dat er gehamsterd werd. Maar werd er dan ook echt gehamsterd? Aanvankelijk hooguit op kleine schaal. Het échte hamsteren begon pas nadat media het nieuws veel groter brachten dan het in werkelijkheid was. Met als kers op de taart de constatering dat vooral toiletpapier op grote schaal werd ingeslagen. Was dat dan wel waar? Ook niet, het was gewoon gezichtsbedrog: op één schap in een supermarkt passen nu eenmaal veel minder pakken toiletpapier dan bijvoorbeeld blikjes tonijn. Zo simpel is het. Dat wisten media natuurlijk ook. Maar hé, de journalistieke uitdrukking dat je ‘een goed verhaal nooit kapot moet checken’, bestaat natuurlijk niet voor niets.

7) Coronanieuws is niet altijd eerlijk

Neem nu het straatinterview. Een televisiejournalist vraagt aan enkele inwoners van het Zuid-Limburgse stadje Kerkrade waarom zij zich niet laten inenten. De antwoorden zijn nogal ontluisterend. Niet alleen spreken Kerkradenaren met een heel vreemd accent en hangen ze – aan de beelden te zien – de hele dag in het café, ze komen ook nog eens behoorlijk dom over. ‘Wat een idiote wappies’, denk je dan als kijker.

Tekst gaat verder onder de video

Geestelijk vader van deze vorm van journalistiek is Frits Bom. De vakantieman die Nederlandse toeristen in Benidorm voor een wereldkaart zette en hen dan vroeg om Spanje aan te wijzen. Heel televisiekijkend Nederland lachte zich de ballen uit de broek omdat bijna niemand daarin slaagde. Maar wat ze níét wisten, was dat Frits vele tientallen toeristen die vraag moest stellen, om zo die paar dommeriken te kunnen vinden. En die liet hij dan zien. Lachen man!

Zo werken straatinterviews dus, ze zijn zelden een eerlijke afspiegeling van de werkelijkheid. Dus mocht u zich afvragen waarom alleen maar oerkreten uitslaande tokkies aan het woord komen wanneer een journalist op het Malieveld demonstranten tegen het coronabeleid interviewt, dan weet u dat nu.

8) Coronanieuws zit vol met speculatie

Waarschijnlijk denkt u dat het weerbericht het enige nieuwsitem is waarin media speculeren over de dag van morgen. Maar niets is minder waar. Ook als het over corona gaat, kunnen media oeverloos lullen over wat ons ‘mogelijk’ allemaal te wachten staat. Wat als de vierde golf er komt? Wat als een vijfde golf toeslaat? Wat als een nieuwe mutatie bestand blijkt tegen vaccins? Of er opeens een veel agressievere variant opduikt? Wat als…?

Hoe somberder het zelfbedachte toekomstige scenario, des te fijner media het vinden. Bijkomend voordeel: als het over de toekomst gaat, dan kun je vrij fantaseren. Geen feiten waarmee je rekening hoeft te houden. Je hoeft ook geen onderzoek te doen. Enkel een levendige fantasie volstaat. Kortom: totaal niet weten wat er gaat gebeuren, maar het er wél alvast over willen hebben. Is dat niet, nou ja, raar?

9) Coronanieuws op tv: ‘ons kent ons’

Talkshows, vreselijk. Vooral als het over corona gaat. Altijd maar weer dezelfde usual suspects. Die eeuwige Diederik Gommers, Ernst Kuipers, Marion Koopmans en Ab Osterhaus. Ze hebben allemaal zo hun eigen redenen om keer op keer aan te schuiven. Diederik en Marion omdat zij nu eenmaal verslaafd zijn aan alle aandacht, Ernst omdat hij politieke aspiraties heeft (de kale doodgraver wil heel graag minister worden) en Ab omdat hij aandelen heeft in een medisch bedrijf dat gespecialiseerd is in het testen en ontwikkelen van vaccins. Ze zitten er dus niet voor u, maar voor zichzelf:

10) Coronanieuws in kranten: ‘ons kent ons’

Helemaal erg wordt het wanneer de ene journalist besluit de andere journalist te interviewen. Niet alleen schering en inslag in talkshows (let maar eens op, de meeste gasten die aanschuiven zijn gewoon collega-journalisten), maar ook in kranten. Zo interviewt de Volkskrant met vaste regelmaat de eigen wetenschapsredacteur als het gaat over corona. En die zegt vervolgens gewoon wat het RIVM zegt. Dus daarvoor hoeft u het nieuws ook niet te volgen. Gewoon een folder van het RIVM lezen volstaat.

11) De ‘experts’ weten het zelf ook allemaal niet

Ach, was er maar één expert die eerlijk zegt: “Ik heb geen glazen bol, dus ik weet het ook allemaal niet.” Nou, waarschijnlijk zijn die er in overvloed, maar media zijn enkel geïnteresseerd in opinies die veel ophef veroorzaken. Experts met een genuanceerde mening zijn niet interessant, want daarover heeft niemand het de volgende dag bij de koffiezetautomaat. Dus krijgen we wichelroedelopers als Ernst Kuipers (ja, daar hebben we hem weer) voorgeschoteld. Ernst, die eerst roept dat de avondklok absoluut verlengd moet worden omdat ons anders dood en verderf wacht. Om enkele weken later met droge ogen te verkondigen dat die hele avondklok natuurlijk “totáál geen effect” heeft gehad.

Je zou zeggen: reden te meer voor journalisten om die man nooit meer naar zijn mening te vragen. Maar nee hoor, liever lui dan moe. Meneer zijn telefoonnummer zit nu eenmaal in ’t kaartenbakje.

12) Al die cijfers zeggen bijzonder weinig

Wat hebben voor- en tegenstanders van alle coronamaatregelen met elkaar gemeen? Ze schermen met getallen om hun standpunt zogenaamd te ‘bewijzen’. Terwijl we toch allemaal de gevleugelde uitspraak kennen dat er drie soorten onwaarheden bestaan: leugens, grove leugens, en statistieken. Oftewel: getallen op zichzelf liegen niet, maar leugenaars gebruiken nu eenmaal getallen.

Die getallen worden dan bij voorkeur gepresenteerd met minimaal één cijfer achter de komma. Dat geeft elk staafdiagram of elke taartpunt zo’n fijne zweem van nauwkeurigheid. En als dat even niet lukt, worden absolute getallen verpakt als percentages. Waren er gisteren 2 coronadoden en vandaag 3? Dan is de bewering “aantal coronadoden met 50% gestegen” niet eens gelogen.

13) Veel coronanieuws spreekt zichzelf tegen

Eerlijk is eerlijk, dat is nu eens níét de schuld van de media. Het is omdat wetenschappelijke studies en onderzoeken elkaar nogal eens tegenspreken. En omdat windhaantje Hugo de Jonge elke twee maanden zijn mening 180 graden bijstelt. En omdat de vaccinatiegraad eerst 70% diende te zijn, toen 85 en nu inmiddels 100 (volgens die Gommers dan). Kortom, het zogenaamde coronanieuws dat u op het ene moment leest, is het volgende moment alweer compleet achterhaald.

Tekst loopt door onder de video

14) Coronanieuws brengt (net als al het andere nieuws) de uitzondering op de regel

We hebben een eyeopener voor u. Nieuws vertelt u niets over de wereld om u heen. Nieuws brengt enkel datgene wat afwijkt van het alledaagse, de uitzondering op de regel. Dus mocht ooit ergens in Nederland een kerngezonde tiener aan corona bezwijken, dan pakken alle media groot uit. Waarna u als nieuwsconsument in een angststuip schiet en denkt: ‘Oh hemel, corona is tóch hartstikke gevaarlijk voor jongeren’. Terwijl juist het tegenovergestelde waar is. Die tiener is enkel in het nieuws omdat hem iets is overkomen wat zo goed als geen enkele andere tiener overkomt.

15) Coronanieuws maakt u geen goed geïnformeerde burger

Wel eentje met meer vooroordelen. Nieuws brengt op zijn best een uitvergroting van de werkelijkheid, een karikatuur. Vraag een doorsnee nieuwsconsument die nog nooit in Urk is geweest, wat hij je kan vertellen over het vissersdorp en je krijgt als antwoord: “Allemaal godsdienstwaanzinnigen en jongeren in nazi-uniform die zich niet willen laten vaccineren.” Vraag iemand die jaren in Urk heeft gewoond naar zijn ervaringen en je krijgt een veel genuanceerder, objectiever verhaal.

16) Coronanieuws is slecht voor de gezondheid

Iedere psycholoog zal het beamen: uzelf opwinden over iets waaraan u als individu niets kunt veranderen (“oh hemel, de besmettingscijfers lopen weer op in Israël!”) is niet alleen verspilde energie, maar nog belangrijker: hét recept voor overspannenheid. Jammer dat het RIVM nooit eens onderzoekt hoe schadelijk al dat coronanieuws is voor de volksgezondheid. Wat wel onderzocht is: mensen die veel nieuws consumeren, schatten de risico’s op rampspoed en ellende veel hoger in dan ze daadwerkelijk zijn. Vandaar al die bange burgers die letterlijk de deur niet meer uit durven, als de dood om ‘mogelijk’ besmet te raken.

17) Tot slot: u mist niets als u het coronanieuws niet volgt

Wat nu als er nooit een coronacrisis was geweest? Dan hadden media al die tijd nieuws gebracht waarvan u nu dus helemaal geen weet heeft. Maar mist u dat nieuws nu ook? Nee, natuurlijk niet! U maakt zich dus enkel druk over datgene wat u onder ogen krijgt. Met andere woorden: media bepalen over welke zaken u zich zorgen dient te maken. En u doet dat braaf. Is dat niet een beetje, nou ja, gek?

Want laten we wel wezen, als er écht iets belangrijks gebeurt, dan hoort u het vanzelf wel. En voor de rest? Coronanieuws negeren is echt niet hetzelfde als de realiteit negeren. U verwijdert enkel wat ruis uit uw leven, breekt los van de waan van de dag.
En met alle tijd die u overhoudt door al dat coronanieuws links te laten liggen, kunt u andere dingen doen. Leuke dingen. Een goed gesprek voeren met uw dochtertje dat de slaap niet kan vatten. Of tot diep in de nacht kletsen met uw geliefde. Is dat niet veel fijner dan eindeloos scrollen door al dat even eindeloze coronanieuws?

Waarom goede journalistiek tóch belangrijk is

Eerlijk is eerlijk, niet alle journalisten zijn hetzelfde. De goeden mogen niet onder de slechten lijden. Dankzij het spitwerk van onderzoeksjournalisten weten we bijvoorbeeld dat Sywert van Lienden 9 miljoen euro gemeenschapsgeld in eigen zak heeft gestoken, na die omstreden mondkapjesdeal. Onderzoeksjournalisten brachten de toeslagenaffaire boven water. Maar ook het Watergate-schandaal en tal van onthullingen over seksueel misbruik binnen de katholieke kerk. Dus: lang leve de onderzoeksjournalistiek!

Maar tegelijkertijd is onderzoeksjournalistiek een van de meest dure vormen van nieuws vergaren. Soms moeten vele honderden mensuren in één onthulling worden geïnvesteerd. En dat wordt steeds lastiger, want sinds de komst van internet hebben steeds minder mensen geld over voor nieuws. Dus dalen de oplagen. En daardoor de advertentie-inkomsten. En dus moeten redacties bezuinigen. Dat betekent minder journalisten, die met zijn allen wel al het werk moeten blijven verzetten. Waardoor kwaliteit (onderzoeksjournalistiek) steeds vaker plaats maakt voor kwantiteit (domme stukjes tikken). Het is een neerwaartse spiraal. Niet ingezet door journalisten, maar door burgers die om allerlei onduidelijke redenen menen dat nieuws gratis moet zijn.

Alleen al vanwege geldgebrek zijn media allang niet meer onafhankelijk. Ga maar na: wanneer je als hoofdredacteur weet dat het afdrukken van een bepaalde mening je adverteerders of abonnees gaat kosten, dan is de beslissing vaak snel genomen. Je doet noodgedwongen aan zelfcensuur.

Luuk Koelman
Luuk Koelman

Columnist (o.a. voor Nieuwe Revu), ghostwriter en schrijfcoach. Hij werkt voor mensen die graag schrijven én voor mensen die liever niet schrijven.

Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief!